روند بازار طلا در طول 30 سال گذشته

طی سه دهه گذشته، بازار طلا تغییرات چشمگیری را تجربه کرده است که ساختار و پویایی این بازار را به‌طور جدی تغییر داده‌اند.

بازار طلا جهانی تا به امروز

از زمان معرفی GDT در اواخر سال 1992، این گزارش به‌عنوان یک منبع قابل اعتماد و روشنگری برای داده‌ها و تجزیه و تحلیل‌های جامع در بازار جهانی طلا شناخته می‌شود. به مناسبت سی‌امین سالگرد تأسیس آن، به بررسی رویدادهای مهمی پرداخته‌ایم که نقش کلیدی در تعریف بازار طلا امروزی داشته‌اند و به تثبیت جایگاه بی‌قابل تجزیه‌نشدن طلا به عنوان یک سرمایه‌گذاری استراتژیک کمک کرده‌اند. بازار طلا در سه دهه گذشته از نظر مادی تکامل یافته و هر دو در جنبه‌های تقاضا و عرضه متنوع‌تر و قدرتمندتر شده است.

بازار طلا جهانی در دهه 90 

در دهه 1990، طلا عمدتاً به عنوان مواد اولیه‌ای برای جواهرات و فناوری مورد استفاده قرار می‌گرفت و این تقاضا به خصوص توسط مصرف‌کنندگان تقاضای خالص ساخت تشکیل می‌شد. با معرفی GDT در سال‌های 1992 تا 2002، نقش اصلی تقاضا در بازار طلا تغییر کرد و این تغییرات به خوبی مشاهده می‌شود.

در دهه‌ی اخیر، بازار طلا یک وضعیت سالم را تجربه کرده است، اما کمتر از 44 درصد از متوسط تقاضای سالانه طلا در این دوره به تغییرات در صنعت طلا و پیش‌زمینه‌های اقتصاد کلان و تغییرات در قیمت طلا نسبت داده می‌شود. همچنین، نقش طلا به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری استراتژیک نیز تأثیرگذاری خود را از خود نشان می‌دهد و باعث ایجاد بازاری متنوع‌تر و قوی‌تر شده است.

تغییرات جغرافیایی نیز در تقاضای طلا مشاهده می‌شود؛ زیرا آسیا از سهم 45 درصدی در تقاضا در زمان معرفی اولیه GDT به حدود 60 درصد افزایش یافته است. این تغییرات نشان‌دهنده نقش مهم اقتصادی آسیا، به ویژه هند و چین، در بازار طلا است.

همچنین، عرضه نیز در طول این سه دهه تکامل یافته و افزایش یافته است؛ به عنوان مثال، تولید معدن طلا از 2270 تن در سال 1992 به 3612 تن در سال 2022 افزایش یافته است. این تغییرات همراه با تنوع بیشتر در تولید معدن، منجر به حفظ یک تعادل در بازار شده است.

در نهایت، این نوسانات در تقاضا و عرضه بازار طلا، به ویژه با تأسیس GDT، نقش مهمی در حفظ پایداری بازار ایفا می‌کند.

پراکندگی و تنوع بازار طلا:

پراکندگی یکی از عوامل اساسی است که باعث ثبات بیشتر در عرضه اولیه طلا می‌شود و به کاهش خطر شوک‌های عرضه کمک می‌کند. این ویژگی در حال حاضر توسط ذخایر فراوان طلا در اعماق زمین حمایت می‌شود.

اما این تنها تغییری نیست که در زمینه تولید معدن طلا مشاهده می‌شود. در طول سه دهه اخیر، این صنعت نه تنها به تغییرات اقتصادی، بلکه به تغییرات اجتماعی نیز تأثیر گذاشته است. فعالیت‌های این صنعت در مناطق مختلف دنیا تأثیرات قابل توجهی داشته و به بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی در این مناطق کمک کرده است. در سال‌های اخیر، این صنعت نیز در جهت کاهش اثرات زیان‌زا بر محیط‌زیست با تلاش‌های کربن‌زدایی گام‌های مثبتی برداشته است.

تغییرات در منابع تقاضا:

در حال حاضر، سرمایه‌گذاری در طلا به شکل متنوع‌تری صورت می‌گیرد. ظهور ETF‌های طلا از سال 2003 منبع جدیدی برای تقاضای طلا ایجاد کرده است و در طی حدود 20 سال گذشته، حدود 3473 تن طلا به ارزش 203 میلیارد دلار از این طریق جذب شده است. امروزه بیش از 100 ETF طلا با پشتوانه فیزیکی در سراسر دنیا وجود دارد که به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد تا به راحتی طلا را به پرتفوی خود اضافه کنند. همچنین، سرمایه‌گذاری در شمش و سکه نیز همچنان جذابیت خود را در سطح جهان حفظ کرده است.

ارزش طلا در اروپا:

سرمایه‌گذاران اروپایی اغلب نقش طلا را به عنوان یک فروشگاه ارزشمند برای حفظ ثروت و مقابله با تورم تلقی می‌کنند. ویژگی‌های پوشش تورمی طلا به عنوان یک ابزار کلیدی در حفظ ارزش دارایی‌ها شناخته می‌شود و به همین دلیل اروپایی‌ها به طلا ارزش زیادی می‌دهند. در مناطقی مانند آلمان، که تجربه تورم بالا و انقراض ارز را پشت سر گذاشته‌اند، نیاز به تنوع در سبد سرمایه گذاری بیشتر را احساس می‌کنند. این تنوع عمیق در اروپا تا نسل‌های آینده ادامه خواهد داشت.

در مقابل، قبل از بحران مالی جهانی (GFC)، اروپا یکی از فروشندگان طلای خالص بود. اما با آغاز بحران و مشکلات مالی در اروپا، سرمایه‌گذاران به دنبال ابزارهایی بودند که از اثرات منفی این بحران محافظت کنند. به همین دلیل، تقاضای سرمایه‌گذاری در طلا در اروپا به طور قابل توجهی افزایش یافت و از سال 2008 تاکنون میانگینی حدود 242 تن در سال را شامل می‌شود.

در نتیجه، تغییرات در بازار طلا، به ویژه در اروپا، نشان‌دهنده تأثیرات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مختلف است که بر این بازار اثر می‌گذارد. از یک فاکتور اقتصادی تا ابزار حفاظتی در برابر تورم، طلا تبدیل به یک جزء مهم از پرتفوی سرمایه‌گذاران در اروپا شده است که تأثیرات انگیزه‌بخشی را بر روی تقاضا و قیمت آن ایجاد کرده است.

تحولات جالبی در بازار طلا در دو کشور بزرگ هند و چین رخ داده است. در زمانی که برای اولین بار گزارش سه ماهه GDT منتشر شد، حجم مصرف کنندگان هند و چین کمتر از 20 درصد از کل مصرف جهانی بود. اما اکنون این دو کشور نزدیک به 50 درصد از کل مصرف را تشکیل می‌دهند (نمودار 4).

در هند، انقلاب طلا از دهه 1990 آغاز شد، زمانی که تغییرات سیاستی به این بازار رشد داد و مصرف از 340 تن در سال 1992 به 774 تن در پایان سال 2022 افزایش یافت. اهمیت فرهنگی طلا در هند بسیار عمیق و ریشه‌دار است و با تاریخ، فرهنگ و مذهب این کشور به صورت نزدیک مرتبط می‌شود. جواهرات طلا در جشنواره‌ها و عروسی‌ها نقش مهمی دارند و طلا به عنوان یک ذخیره ارزش توسط مردم شهری و روستایی همانند یک گزینه مهم برای سرمایه‌گذاری به شمار می‌آید.

در چین، نقش طلا نیز از سال‌ها قبل به عنوان جزء مهمی از فرهنگ و تاریخ این کشور شناخته شده است. اما در نیمه دوم قرن گذشته، به دلیل محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی که در خصوص خرید و تجارت طلا وجود داشت، نقش طلا کاهش یافت. این محدودیت‌ها در دهه 1990 کمرنگ‌تر شدند و با ایجاد بورس طلای شانگهای در سال 2002 و آزادسازی کامل بازار طلا در سال 2004، تقاضا برای جواهرات، شمش‌ها و سکه‌های طلا در چین به طور سریع افزایش یافت. مصرف سالانه طلا در چین از 375 تن در اوایل دهه 1990 به بالاترین حد خود یعنی 1347 تن در سال 2013 رسیده است. از آن زمان، چین به عنوان بزرگترین کشور مصرف کننده طلا در جهان شناخته می‌شود.

نه تنها اینکه تقاضا در چین افزایش یافته است، بلکه این تقاضا به حدی رسیده که چین به یکی از بزرگترین تک آهنگ‌های تولید و مصرف طلا در جهان تبدیل شده است. تولید کنندگان طلا و حتی بانک مرکزی چین توجه قابل توجهی به افزایش حجم ذخایر طلا در این کشور داشته‌اند.

این افزایش تقاضا نه تنها نشان‌دهنده شور و نشاط مرتبط با خرید طلا توسط سرمایه‌گذاران چینی است، بلکه تحت تأثیر رشد اقتصادی فوق‌العاده این کشور و افزایش شهرنشینی قرار گرفته است. تمایل به جایگزینی ساده‌تر برای منابع سرمایه‌گذاری داخلی، باعث افزایش سرعت رشد تقاضا به سوی طلا شده است. در پاسخ به این تمایل به خرید طلا به عنوان یکی از محصولات سرمایه‌گذاری، صنعت نیز با نوآوری و تحولات پاسخ داده است.

تنظیمات بازار طلا در چین و تبدیل شدن آن به یکی از قدرت‌های تأثیرگذار در بازار جهانی طلا نشان از رشد سریع و پویا در این زمینه دارد.

طلا و نقش طولانی آن در زمان

نقش طولانی‌مدت طلا به عنوان یک دارایی ذخیره‌ای در بانک‌های مرکزی در دو دهه اول از شروع انتشار GDT مشهود است. در این دوره، بانک‌ها به عنوان فروشندگان اصلی طلا حرکت می‌کردند (نمودار 5). در دهه‌های 1990 و 2000، به ویژه در بازارهای غربی، تلاش‌های قابل توجهی برای کاهش حجم ذخایر طلا در اختیار بانک‌ها بود. این تلاش‌ها مرتبط با فروپاشی استاندارد طلا و سیستم‌های برتون وودز در دهه 1990 و همچنین قراردادهای طلا با بانک‌های مرکزی بود که در سال 1999 به‌عنوان ابزاری جهت تنظیم این فروش‌ها معرفی شدند.

اما بحران مالی جهانی (GFC) به‌عنوان یک آغازگر برای تغییراتی در دیدگاه نسبت به طلا عمل کرد. تا سال 2010، بانک‌های مرکزی به‌طور سالانه از فروشندگان حال به خریداران خالص طلا تبدیل شدند. این تغییر در نگرش همراه با کاهش فروش از بازارهای غربی و افزایش خرید از بازارهای نوظهور، در نهایت منجر به کاهش قیمت طلا شد.

از آن زمان به پایان سال 2022، بانک‌های مرکزی، به‌ویژه در بازارهای نوظهور، حجم ذخایر طلا را با سرعتی چشمگیر افزایش داده‌اند. در دوره 2010-2022، بیش از 6815 تن طلا به این ذخایر اضافه شده است. در پایان سال 2022، موجودی رسمی طلا در سراسر جهان بیش از 35000 تن بود که تقریباً یک پنجم از موجودی طلا در جهان را نشان می‌دهد.

جدیدترین مطالعات نیز نشان می‌دهد که اشتیاق به خرید طلا همچنان ادامه دارد. نقش طلا به عنوان یک دارایی ذخیره‌ارزش در دوران‌های بحرانی و توانایی آن در حفظ نقدینگی بالا، دلایل اصلی ترکیبی هستند که بانک‌های مرکزی برای نگهداری و خرید طلا تصمیم می‌گیرند. این اقدامات در واقع به سود سرمایه‌گذاران کمک کرده‌اند تا از تکامل‌ها و تغییرات بازار طلا بهره‌برداری کنند.

تغییرات در بازار طلا در چند دهه گذشته بسیار بیشتر از یک واقعیت تاریخی بوده‌اند. این تغییرات نه تنها به نقش اقتصادی طلا اشاره دارند، بلکه تأثیر آن بر قیمت و عملکرد طلا را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. در گذشته‌ها، قیمت طلا در طی سه دهه گذشته بیش از شش‌برابر افزایش یافته است، از حدود 330 دلار آمریکا در هر اونس طلا در زمان GDT برای اولین بار تا پایان سال 2022 به قیمت 1814 دلار در هر اونس ارتقا یافته است. طلا با بازده سالانه 5.8 درصد در این دوره، نشان دهنده یک بازدهی سالانه بهتر نسبت به پول نقد، اوراق قرضه و کالاها است (نمودار 6).

 

همچنین مهمترین ویژگی طلا در بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری، حفظ میانگین همبستگی بسیار پایین با بازارهای سهام است. این ویژگی باعث می‌شود تا طلا حتی در مواقع آشفتگی و عدم‌استقرار در بازار سهام همچنان به‌عنوان یک دارایی معتبر و مطمئن تلقی شود. تاریخ نشان داده است که طلا در پنج مورد از هفت رکود اقتصادی گذشته به‌طور مثبت به عملکرد خود ادامه داده است، کمک به سرمایه‌گذاران برای کاهش ضررهای پرتفوی خود.

بنابراین، نقش طلا در بازار جهانی به‌عنوان یک دارایی ذخیره‌ارزش و ابزاری برای تنوع‌دهندگی پرتفوی سرمایه‌گذاران نه‌تنها به واقعیت‌های اقتصادی و تاریخی بلکه به تغییرات معاصر در بازارهای مالی و اقتصادی نیز وابسته است. این روند نشان می‌دهد که توجه به طلا به عنوان یک دارایی مقرون به صرفه و با ثبات در بازارهای مختلف همچنان برقرار است و ادامه دارد.

در نتیجه، نقش بانک‌های مرکزی و سرمایه‌گذاران در بازار طلا از دیدگاه اقتصادی و مالی بسیار مهم و تأثیرگذار است. تحولات در این حوزه، همچنان به دنبال داشتن نقش طلا به عنوان یک دارایی ارزشمند در بازارهای جهانی، حفظ و افزایش ذخایر طلا در بانک‌های مرکزی و تأثیر این تغییرات بر قیمت و عملکرد طلا در مدت طولانی مدت است.

به‌طور خلاصه، نقش طلا در بازارهای مالی و اقتصادی جهان نه‌تنها به‌عنوان یک دارایی ذخیره‌ارزش بلکه به‌عنوان یک ابزار تنوع‌دهنده و حفاظت از سرمایه، با توجه به تغییرات اقتصادی و سیاق معاصر، همچنان پابرجاست. تأثیر بانک‌های مرکزی، تقاضا و عرضه جهانی، تغییرات در بازارهای جهانی، ویژگی‌های اقتصادی و تاریخی طلا، همگی عواملی هستند که ترکیبی از آنها تأثیرگذاری این دارایی مقدار زیادی از نقدینگی جهانی را به خود اختصاص داده است.

پشت پرده بدهکاری های دولت وضعیت فعلی و چالش‌های بازار طلا